วารสารอิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Journal)

กระบวนวิชา 009304 สิ่งพิมพ์อิเล็กทรอนิกส์

 ประจำวันที่ 22 สิงหาคม พ.ศ.2554

สรุปเรื่อง วารสารอิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Journal)

____________________________________________

วารสารอิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Journal)

• ความหมายของวารสารอิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Journal)
  วารสารอิเล็กทรอนิกส์  หมายถึง วารสารรูปแบบใหม่ที่มีการจัดเก็บบันทึก และพิมพ์เผยแพร่สารนิเทศทางวิชาการไว้ในรูปแฟ้มคอมพิวเตอร์และสื่ออิเล็กทรอนิกส์มีกำหนดออกแน่นอน สม่ำเสมอ โดยสามารถเข้าถึง สืบค้นข้อมูล และสั่งซื้อหรือบอกรับเป็นสมาชิกได้จากฐานข้อมูลซีดี-รอม ฐานข้อมูลออนไลน์ และเครือข่ายคอมพิวเตอร์
• รูปแบบของวารสารอิเล็กทรอนิกส์
  วารสารอิเล็กทรอนิกส์ แบ่งออกเป้น 3 รูปแบบ คือ
  (1)วารสารอิเล็กทรอนิกส์ในรูปของฐานข้อมูลระบบออนไลน์ (Online Based Electronic Journal) เป็นวารสารเนื้อหาฉบับเต็มที่สามารถสืบค้นข้อมูลด้วยระบบออนไลน์จากฐานข้อมูลพาณิชย์ โดยผู้ใช้สามารถเข้าถึงข้อมูลของผู้ผลิตหรือแหล่งผลิตได้ด้วยการเชื่อมตรง (On-line)
  (2)วารสารอิเล็กทรอนิกส์ในรูปฐานข้อมูลซีดี-รอมฉบับเต็ม (CD-ROM Electronic) เป็นเทคโนโลยีการจัดเก็บ บันทึกข้อมูลในรูปดิจิตอล จัดเป็นสื่อประเภทออปติคอล (Optical media) ที่ใช้แสงเลเซอร์ในการอ่านและบันทึกข้อมูล ซีดี-รอมเป็นสื่อบันทึกข้อมูลชนิดสื้อผสมหรือมัลติมีเดีย (Multimedia) ที่ใช้บันทึกข้อมูลได้ทั้งตัวอักษร ตัวเลข ข้อความ ภาพ สัญลักษณ์ และเสียง
  
  
            ในปัจจุบันวารสารอิเล็กทรอนิกส์ประเภทนี้ มักมีการจัดพิมพ์ควบคู่ไปกับวารสารที่เป็นสิ่งพิมพ์และมีจำนวนเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว และผู้ผลิตวารสารอิเล็กทรอนิกส์ในรูปแบบนี้ก็กำลังเพิ่มผลผลิตผ่านระบบเครือข่ายอินเตอร์เน็ตเพื่อให้สามารถส่งและเผยแพร่สารนิเทศไปยังที่ต่างๆ ทั้งใกล้และไกลได้อีกด้วย
  
  
  (3)วารสารอิเล็กทรอนิกส์ในรูปแบบเครือข่าย (Network Electronic Journals) เป็นวารสารในรูปสื่ออิเล็กทรอนิกส์ฉบับเต็มที่เผยแพร่และให้บริการในระดับเครือข่ายอินเตอร์เน็ต ปัจจุบันวารสารอิเล็กทรอนิกส์ที่พบในระบบเครือข่าย แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ
  (3.1)วารสารที่มีการเสนอเนื้อหาในลักษณะบทความ ข้อมูลในแต่ละฉบับบจะประกอบด้วยบทความจากวารสารต่างๆ ซึ่งอาจจะมีการคัดเลือกบทความที่ตีพิมพ์เผยแพร่โดยมีคณะกรรมการพิจารณา และสามารถบอกรับเป็นสมาชิกวารสารได้เช่นเดียวกับวารสารทางวิชาการที่พิมพ์เผยแพร่ในรูปสิ่งพิมพ์
  (3.2)วารสารที่มีการเสนอเนื้อหาในลักษณะจดหมายข่าว เป็นวารสารอิเล็กทรอนิกส์ที่สามารถบอกรับเป็นสมาชิกโดยกลุ่มผู้ใช้บริการข่าวสาร (Listserv) ซึ่งจะให้ข่าวสารข้อมูล และมีการแลกเปลี่ยนความรู้ ความคิดเห็นซึ่งกันและกันในลักษณะไปรษณีย์อิเล็กทรอนิกส์ และการประชุมทางไกลด้วยคอมพิวเตอร์
  
  
            ปัจจุบันจำนวนวารสารอิเล็กทรอนิกส์ที่เผยแพร่ในระบบเครือข่ายทางวิชาการมีเพิ่มขึ้นเป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะเครือข่ายอินเตอร์เน็ต ซึ่งเป็นแหล่งรวบรวมความรู้ข้อมูลที่ครอบคลุมสารสนเทศสาขาต่างๆ มากมาย ผู้ใช้สามารถเข้าถึงข้อมูลด้วยการสืบค้นผ่านระบบ OPAC ของห้องสมุด หรือแหล่งบริการสารสนเทศต่างๆ ซึ่งผู้ใช้อาจใช้บริการอินเตอร์เน็ต บริการไปรษณีย์อิเล็กทรอนิกส์ และ www. ตลอดจนบริการจดหมายข่าวที่ให้บริการจากศูนย์จดหมายข่าว โดยผู้สนใจสามารถโอนย้ายข้อมูล (Download) เหล่านั้นจากสำนักพิมพ์ ผู้ผลิต หรือจากระบบเครือข่ายได้โดยตรง นอกจากนั้น ห้องสมุดก็สามารถทำดรรชนีวารสาร หรือรวบรวมรายชื่อวารสารอิเล็กทรอนิกส์ หรือเว็บไซต์ (Website) ต่างๆ เพื่อให้บริการผู้ใช้ต่อไป
  
  

  

  
  
• วิธีการจัดทำวารสารอิเล็กทรอนิกส์
  วารสารอิเล็กทรอนิกส์เป็นสื่อในรูปดิจิตอล บทความวารสารจะจัดเก็บเป็นแฟ้มข้อมูลคอมพิวเตอร์ในรูปแบบต่างๆ และมีกลไกการจัดส่งวารสารหลายรูปแบบ สำหรับการจัดทำวารสารอิเล็กทรอนิกส์ในปัจจุบัน มีอยู่ด้วยกัน 3 วิธี  ดังต่อไปนี้
  (1)วารสารอิเล็กทรอนิกส์โดยวิธีสแกน (Scanned Journals) เป็นวารสารอิเล็กทรอนิกส์ที่ผลิตขึ้นจากการใช้เครื่องสแกนเนอร์ สแกนบทความจากวารสารที่เป็นสิ่งพิมพ์แล้วจัดเก็บเป็นข้อมูลไว้ในลักษณะแฟ้มรูปภาพ (Image File) ซึ่งสามารถสืบค้นได้จากแฟ้มรูปภาพในลักษณะแฟ้ม PDF และ TIFF เป็นต้น ระบบการจัดการภาพในลักษณะนี้เรียกว่า Document Imaging System โดยระบบจะสแกนภาพเป็นแบบ Bitmap และใช้ Software OCR (Optical Character Recognition) แปลงเป็นข้อความที่สแกนให้อยู่ในรูปที่คอมพิวเตอร์สามารถอ่านได้ และป้อนคำสำคัญสำหรับเอกสารแต่ละฉบับลงไปโดยการทำดรรชนีลงไปในภาพ เพื่อให้สามารถเรียกค้นคืนได้ในภายหลัง
  (2)วารสารอิเล็กทรอนิกส์ที่ผลิตจากกระบวนการพิมพ์ (Electronic Journals from Print Production) เป็นการผลิตวารสารที่มีลักษณะคล้ายกับกระบวนการจัดพิมพ์วารสารที่เป็นสิ่งพิมพ์ทั่วไป โดยในระหว่างการพิมพ์บทความนั้นก็จะมีการแก้ไข และส่งข้อมูลไปให้พนักงานจัดพิมพ์ซึ่งจะผนวกเอาตัวอักษรและรูปภาพของบทความเข้าไว้ในแฟ้มที่เรียกว่า PostScript File ให้เป็น PDF และใช้โปรแกรม Adobe Acrobat ในการอ่านแฟ้มข้อมูล PDF ดังกล่าว
  (3)วารสารในรูปวารสารอิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Journal Formats) เป็นวารสารอิเล็กทรอนิกส์ในรูปดิจิตอล และให้บริการบนระบบเครือข่ายอินเตอร์เน็ตเท่านั้น โดยสำนักพิมพ์จะมุ่งให้บริการเชิงพาณิชย์เป็นหลัก เพื่อให้วารสารเหล่านี้เป็นทรัพยากรสารสนเทศส่วนหนึ่ง หรือเป็นบรรณานุกรมของห้องสมุด และให้บริการหน้าสารบัญวารสารในรูปดิจิตอลด้วย การจัดทำวารสารนี้ทางสำนักพิมพ์จะสร้างเว็บไซต์เป็นของตนเองด้วยภาษา HTML (Hypertext Markup Language) ซึ่งเป็นภาษามาตรฐานของระบบ ASCII ที่สามารถอ่านได้บน www. ซึ่งในปัจจุบันสำนักพิมพ์ต่างๆ ให้ความสนใจในการจัดเก็บและเผยแพร่บทความในลักษณะแฟ้มข้อมูล PDF และ SGML มากเป็นพิเศษ
• ลักษณะการให้บริการวารสารอิเล็กทรอนิกส์
  วารสารอิเล็กทรอนิกส์ที่เผยแพร่ในปัจจุบัน จะมีการให้บริการในลักษณะที่เรียกว่า CAS-IAS ซึ่งก็คือการนำบริการทั้งสองประเภทมารวมไว้ด้วยกัน ได้แก่
  (1)บริการข่าวสารทันสมัย (Current Alerting Service-CAS) ที่เสนอข้อมูลรายการบทความหรือสารบัญวารสารให้ผู้สนใจสืบค้นตลอดเวลาตามความสนใจ
  (2)บริการจัดส่งบทความให้ผู้ใช้เป็นรายบุคคลตามการสั่งซื้อ (Individual Article Supply-IAS)
            ธุรกิจการให้บริการวารสารอิเล็กทรอนิกส์ดังที่ได้กล่าวมาข้างต้น มีการขยายตัวอย่างรวดเร็ว สำนักพิมพ์ต่งๆ รวมทั้งตัวแทนบอกรับวารสารเริ่มหันมาสนใจในการลงทุนและจัดให้บริการจัดส่งเอกสารด้วยวิธีการดังกล่าวเป็นจำนวนมากขึ้น
• สรุปเกี่ยวกับวารสารอิเล็กทรอนิกส์
  จากปัญหาที่ห้องสมุดประสบในเรื่องงบประมาณที่มีอยู่อย่างจำกัด และความไม่แน่นอนในการจัดสรรงบประมาในการจัดหา โดยเฉพาะอย่างยิ่งสิ่งพิมพ์ประเภทวารสารซึ่งมีราคาเพิ่มสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว ประกอบกับความก้าวหน้าของเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์และการสื่อสารนั้นควรจะเป็นสิ่งที่ส่งเสริมห้องสมุดโดยเฉพาะห้องสมุดมหาวิทยาลัยควรทำการพิจารณาและคำนึงถึงแนวทางในการจัดหาวารสารที่มีอยู่ในรูปแบบต่างๆ มากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นวารสารที่เป็นสิ่งพิมพ์ วารสารที่อยู่ในรูปวัสดุย่อส่วน และวารสารอิเล็กทรอนิกส์ซึ่งเป็นสิ่งที่กำลังมาแรงและได้รับความนิยมในปัจจุบันซึ่งเป็นยุคแห่งข้อมูลข่าวสาร ทั้งนี้เพื่อให้ห้องสมุดสามารถตอบสนองความต้องการของผู้ใช้ที่ต้องการสารสนเทศในรูปแบบต่างๆ ได้อย่างรวดเร็ว ถูกต้อง และมีความสมบูรณ์มากที่สุด
  
  

  

  
  
  แหล่งข้อมูลที่ใช้ในการประกอบการเขียน
  สมร ตาระพันธ์.บรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์ มข.18,2(พฤษภาคม 2543) : 20-30.
  http://www.nectec.or.th/schoolnet/library/create-web/10000/generality/10000-12235.html